Refektarz (łac. refectorium od reficere – odnawiać) – w budynkach klasztornych, seminariach duchownych duże pomieszczenie służące, jako jadalnia. Refektarze umieszczane były najczęściej przy krużganku, w skrzydle oddalonym od kościoła (najczęściej było to skrzydło południowe lub północne). Była to sala najczęściej przykryta sklepieniem krzyżowym, oświetlona dużymi oknami.

Relief (płaskorzeźba) – kompozycja rzeźbiarska wykonana na płycie kamiennej, metalowej lub drewnianej z pozostawieniem na niej tła. Dzieło dwuwymiarowe. Pomimo że płaskorzeźby powstawały, jako dekoracja architektoniczna, to często stanowią odrębne, pełnowartościowe dzieło sztuki.

Rotunda to budowla w układzie centralnym wzniesiona na planie koła. Składa się z jednego pomieszczenia przykrytego często kopułą. Czasem z dobudowanymi apsydami. Rotunda może stanowić budynek zamknięty, czasem okolony kolumnadą. Budowle tego typu znane są od starożytności.

Rozeta, różyca – ornament architektoniczny w kształcie rozwiniętej róży. W architekturze gotyku rozetą nazywa się okrągłe okno wypełnione witrażem i ornamentem maswerkowym umieszczone nad głównym portalem kościoła. W Krakowie znajduje się m.in. nad wejściem do Katedry na Wawelu.

Ryzalit – występ z lica w elewacji budynku w jego części środkowej, bocznej lub narożnej, prowadzony od fundamentów po dach. W rzucie poziomym może mieć kształt prostokąta lub półkola. Popularny od renesansu w architekturze pałaców. Ryzalit ożywia elewację i zwiększa powierzchnię pomieszczeń. Płaski, nieznacznie wystający przed lico sąsiadującej ściany ryzalit określany bywa, jako pseudoryzalit. Silnie wysunięte i wyraźnie wyodrębnione partie budynku stanowią natomiast skrzydła.

Rzygacz (gargulec, garłacz, pluwacz) - ozdobne, wystające poza lico muru, zakończenie rynny dachowej, z którego woda deszczowa ma swobodny odpływ. Początkowo kamienne, później wykonywane z blachy. W czasach gotyku we Francji przybierają fantazyjne formy: twarzy ludzkich, paszczy zwierzęcych, fantastycznych stworów (np. Katedra Notre-Dame w Paryżu). Z Francji rozpowszechniły się na całą Europę. W Polsce najciekawsze pochodzą z okresu renesansu. Były stosowane na budynkach świeckich i sakralnych.